Nằm gọn dưới chân dãy Ngọc Long Tuyết Sơn hùng vĩ thuộc tỉnh Vân Nam, Trung Quốc, thành cổ Lệ Giang từ lâu đã trở thành biểu tượng trường tồn của kiến trúc Á Đông. Không chỉ đơn thuần là một di sản được UNESCO vinh danh từ năm 1997, nơi đây còn là minh chứng sống động cho sự giao thoa văn hóa giữa người Nạp Tây (Naxi), Hán, Tây Tạng và dân tộc Bạch.
Khác với nhiều thành cổ có tường bao kiên cố, Lệ Giang chọn cách mở lòng mình theo dòng nước. Sự bố trí kiến trúc nơi đây tuân thủ triết lý “tam phường nhất chiếu bích, tứ hợp ngũ thiên tỉnh” – một nghệ thuật quy hoạch nhà ở đầy tinh tế, phản ánh tư duy sống hòa hợp với tự nhiên và triết lý âm dương của người phương Đông.
Ba cổ trấn làm nên hồn cốt Thành cổ Lệ Giang
1. Cổ trấn Đại Nghiên – Trái tim rực rỡ của Lệ Giang
Được xem là trung tâm chính của thành cổ Lệ Giang, cổ trấn Đại Nghiên phát triển thịnh vượng nhất trong thời Minh – Thanh. Những con đường lát đá cuội hình bông hoa dẫn lối qua các ngôi nhà gỗ mái ngói xanh đen, tường trắng, phản chiếu nét kiến trúc đặc trưng của người Nạp Tây.
Điểm nhấn đặc biệt ở Đại Nghiên là hệ thống thủy lợi tinh vi: dòng Ngọc Hà uốn lượn qua từng ngõ nhỏ, được điều tiết bởi các đập nước ở thượng nguồn – không chỉ chống lũ mà còn tạo nên khung cảnh Venice phương Đông đầy thơ mộng.
2. Cổ trấn Bạch Sa – Cái nôi đầu tiên của người Nạp Tây
Cách Đại Nghiên khoảng 10 km, cổ trấn Bạch Sa mang vẻ đẹp mộc mạc, nguyên sơ. Từng là trung tâm quyền lực đầu tiên của vương quốc Nạp Tây, nơi đây vẫn lưu giữ những ngôi nhà tường đất dày, mái thấp – phản ánh lối sống thực dụng của cư dân vùng cao.
Tuy nhiên, “báu vật” của Bạch Sa lại là bích họa ở cung Đại Bảo Tích. Với hơn 28 nhóm tranh tái hiện các câu chuyện tôn giáo pha trộn giữa Đạo giáo, Phật giáo Tây Tạng và tín ngưỡng dân gian, đây được xem là kho tàng nghệ thuật hiếm có của Trung Hoa cổ đại.
Gợi ý đọc: Trung Quốc miễn Visa để thúc đẩy du lịch quốc tế
3. Cổ trấn Thúc Hà – Trạm dừng thương mại trên Con đường Trà – Ngựa
Tọa lạc cách Đại Nghiên khoảng 4 km về phía Tây Bắc, cổ trấn Thúc Hà từng là một trong những điểm trung chuyển hàng hóa chính trên tuyến giao thương Vân Nam – Tây Tạng.
Nét đặc trưng của Thúc Hà nằm ở các kho hàng cổ, nhà nghỉ cho thương nhân và kiến trúc “nhất môn nhị viện” – một cổng vào, hai sân – tạo nên không gian linh hoạt giữa sinh hoạt và thương mại. Các chi tiết trang trí tại đây là minh chứng cho sự hòa trộn của các nền văn hóa: hoa văn rồng phượng kiểu Hán, biểu tượng Tây Tạng và họa tiết đặc trưng của người Nạp Tây.
Hệ thống thủy lợi – “Linh hồn” của Thành cổ Lệ Giang
Một trong những lý do khiến thành cổ Lệ Giang trở nên độc đáo chính là mạng lưới kênh rạch và cầu đá đan xen khắp nơi. Không có tường thành bao bọc, Lệ Giang chọn cách phòng thủ tự nhiên bằng dòng sông Ngọc Hà và mạng lưới thủy lợi bắt nguồn từ Hắc Long Đàm.
Hệ thống này được thiết kế tỉ mỉ để nước chảy đều, không gây xói mòn cũng không bị ứ đọng – minh chứng cho hiểu biết sâu sắc về thủy văn của người xưa. Những cây cầu đá nhỏ, những bánh xe nước quay đều ngày đêm trở thành hình ảnh đặc trưng, vừa hữu dụng vừa nên thơ.
Lệ Giang – Giao điểm của thời gian, văn hóa và thiên nhiên
Thành cổ Lệ Giang không chỉ là nơi hội tụ của ba cổ trấn – Đại Nghiên, Bạch Sa, Thúc Hà – mà còn là bản giao hưởng hài hòa giữa kiến trúc, văn hóa và tự nhiên. Từ những ngôi nhà gỗ truyền thống, các công trình thủy lợi khéo léo cho đến bức tranh tường nhuốm màu thời gian, tất cả tạo nên một không gian sống động, lưu giữ tinh hoa hàng thế kỷ.
Nếu có dịp đặt chân đến vùng đất Vân Nam, đừng bỏ lỡ cơ hội lạc bước về quá khứ, tìm lại hơi thở của những ngày xưa cũ giữa lòng thành cổ Lệ Giang – nơi mỗi viên đá, mỗi giọt nước đều chứa đựng một câu chuyện.
